[GEOGRAFIA] Polska w pasach rzeźby

Polska w pasach rzeźby

Pobrzeża południowobałtyckie

a) Jednostki terytorialne:

- Nizina Szczecińska

- Pobrzeże Słowińskie

- Pobrzeże Gdańskie

- Żuławy Wiślane

- Kaszuby

- Warmia

b) Gospodarka

Turystyka głównie w lecie, charakter wypoczynkowy. Liczne miejscowości wypoczynkowe, kąpieliska. W rolnictwie przeważa uprawa ziemniaka i żyta oraz hodowla bydła. Na lepszych glebach pszenica i burak cukrowy. Najlepiej rozwinięte rybołówstwo (przybrzeżne i dalekomorskie). Dominuje przemysł stoczniowy, elektromaszynowy oraz przetwórstwo rybne.

c) Budowa geologiczna

Utwory polodowcowe, rzeczne i morskie powstałe na skutek działalności wiatru. Nieliczne surowce mineralne to ropa naftowa i gaz ziemny, sole potasowe i piaski. Gleby najczęściej występujące to gleby bielicowe, brunatne i bagienne. W deltowatych ujściach Wisły i Odry można napotkać urodzajne mady. Pobrzeża to głównie obszary równinne i pagórkowate o wysokościach do 100 m. Najczęściej spotykana roślinność to bory nadmorskie, łąki bagienne, wrzosowiska i roślinność wydmowa.

d) Klimat

Występuje klimat morski (łagodne zimy i chłodne lata). W kierunku wschodu wzrasta również kontynentalizm klimatu. Występują bryzy a jesienią i zimą częstym zjawiskiem są sztormy.

e) Parki narodowe

- Woliński

- Słowiński

Pojezierza Polskie

a) Jednostki terytorialne:

- Pojezierze Pomorskie

- Pojezierze Mazurskie

- Pojezierze Wielkopolskie

b) Gospodarka

Turystyka rozwijająca się głównie latem ze względu na urozmaicony krajobraz, liczne jeziora, duże lasy i zabytki występujące w okolicach Gniezna. Rolnictwo rozwijające się głównie na Pojezierzu Wielkopolskim (uprawa ziemniaka, buraka cukrowego; hodowla trzody chlewnej i bydła). W pozostałych pojezierzach rozwija się uprawa żyta, ziemniaków i lnu oraz hodowla bydła. Rozwinięte również rybołówstwo środlądowe. Główne odgałęzienia przemysłu to przemysł wydobywczy i przetwórczy (ze względu na występowanie soli kamiennej, węgla brunatnego czy wapieni), oraz w dużych miastach elektromaszynowy oraz chemiczny.

c) Budowa geologiczna

Wiele utworów polodowcowych (piaski, żwiry, gliny, iły). Bogactwa mineralne to surowce budowlane i ceramiczne, sól kamienna, wapienie, węgiel brunatny i ropa. Gleby to przeważnie bielice, gleby brunatne i płowe oraz gdzieniegdzie żyzne czarne ziemie. Rzeźba terenu urozmaicona, o charakterze polodowcowym. Główne elementy to moreny czołowe, równiny sandrowe, pradoliny i rynny polodowcowe. Przeważająca roślinność to bory sosnowe które porastają piaski sandrowe i wydmy śródlądowe.

d) Klimat

Zróżnicowany klimat - na Pojezierzach Wielkopolskim i Pomorskim ma charakter morski, a na Mazurskim kontynentalny. We wschodniej Wielkopolsce i na Kujawach zaznacza się stepowienie.

e) Parki narodowe

- Drawieński

- Wielkopolski

- Wigierski

- Bory Tucholskie

Niziny środkowopolskie

a) Jednostki terytorialne:

- Nizina Śląska

- Nizina Wielkopolska

- Nizina Mazowiecka

- Nizina Podlaska

- Polesie Lubelskie

- Kujawy

b) Gospodarka

Turystyka rozwija się w dużych miastach, gdzie znajdują się zabytki. Bardzo dobrze rozwinięte rolnictwo, ze względu na dobre gleby i warunki klimatyczne. Uprawa pszenicy, buraka cukrowego, rzepaku i ziemniaka. Hodowla bydła i trzody chlewnej. Wokół dużych miast rozwinięte warzywnictwo i sadownictwo. Przemysł rozwinięty w dużych miastach (elektromaszynowy, środków transportu, chemiczny i włókienniczy). Wokół tych miast powstały okręgi przemysłowe. Górnictwo rud miedzi i węgla brunatnego, hutnictwo i przemysł energetyczny.

c) Budowa geologiczna

Występują twory polodowcowe rzeczne i jeziorne. Główne bogactwa naturalne to rudy miedzi, węgiel brunatny, gaz ziemny, surowce budowlane i ceramiczne. Gleby bielicowe, brunatne, płowe i bagienne. W dolinach większych rzek – mady i rzadziej czarne ziemie. Pod względem rzeźby terenu przeważają równiny rozcięte przez doliny rzeczne i pradoliny. Powszechne wydmy środlądowe. Najbardziej zalesiony obszar, bory sosnowe rosnące na piaskach, resztki dawnych puszcz (Knyszyńska, Kampinoska, Białowieska).

d) Klimat

W zachodniej części klimat o cechach oceanicznych, a we wschodniej – kontynentalnych. Niewielkie opady (ok. 500-800 mm/rok), wzrost rocznych amplitud temperatur ku wschodowi.

e) Parki narodowe

- Wielkopolski 

- Kampinoski 

- Ujście Warty

- Białowieski

- Biebrzański

Wyżyny i Stare Góry

a) Jednostki terytorialne:

- Wyżyna Śląska

- Wyżyna Małopolska

- Wyżyna Kielecko - Sandomierska

- Wyżyna Krakowsko - Częstochowska

- Wyżyna Lubelska

- Roztocze

- Niecka Nidziańska

- Góry Świętokrzyskie

b) Gospodarka

Turystyka rozwinięta na obszarach słabo przekształconych przez człowieka, gdzie występują przyrodnicze i kulturowe atrakcje turystyczne. Rolnictwo najlepiej rozwinięte na Wyżynie Lubelskiej, Kielecko – Sandomierskiej oraz w Niecce Nidziańskiej. Uprawia się pszenicę, buraki cukrowe, rzepak, tytoń i chmiel. Rozwinięte warzywnictwo i sadownictwo. Przemysł to głównie górnictwo i hutnictwo oraz różne gałęzie przemysłu przetwórczego.

c) Budowa geologiczna

Różnorodne skały osadowe (piaskowce, zlepieńce, wapienie, gipsy i margle). Bogactwa mineralne (węgiel, rudy cynku, ołowiu i żelaza, skały budowlane oraz surowce chemiczne . Rzeźba terenu silnie urozmaicona, uwarunkowana różnorodnością skał i przeszłością geologiczną. Teren głównie falisty z wyraźnymi wzniosłościami oraz obniżeniami. Tereny przeważnie bezleśne; resztki grądów, buczyn i puszcz jodłowych. Większymi kompleksami leśnymi są Puszcza Solska i Świętokrzyska. Najczęściej występującymi glebami są brunatne, bielicowe, rędziny, mady i czarnoziemy (w zależności od podłoża).

d) Klimat

Silnie zróżnicowany, w zachodniej części oddziaływanie morskich mas powietrza, a ku wschodowi wzrost kontynentalizmu klimatu. Warunki klimatyczne szczególnie na Wyżynie Śląskiej silnie przeobrażone wskutek działalności gospodarczej.

e) Parki narodowe

- Roztoczański

- Ojcowski

- Świętokrzyski

- Karkonoski

Kotliny i obniżenia przedgórskie

a) Jednostki terytorialne:

- Kotlina Oświęcimska

- Kotlina Sandomierska

- Brama Krakowska

- Brama Morawska

b) Gospodarka

Największym ośrodkiem turystycznym jest Kraków, oprócz niego odwiedzane są pozostałe miasta bogate w zabytki i obiekty kulturowe (np. Sandomierz, Oświęcim, Wieliczka). Zachodnia część kotlin wykazuje powiązanie z GOP-em (przemysł energetyczny, chemiczny i elektromaszynowy, środków transportu oraz górnictwo). W części wschodniej wydobycie siarki, gipsu, gazu ziemnego i soli kamiennej. Rozwinięte też przetwórstwo tych surowców. Uprawa pszenicy, żyta i ziemniaków, hodowla bydła i drobiu. Rozwinięte warzywnictwo i sadownictwo.

c) Budowa geologiczna

Obszary te to zapadliska przedgórskie wypełnione iłami i piaskami morskimi, na których zalegają osady rzeczne. Liczne surowce mineralne (sól kamienna, gips, siarka, gaz ziemny, ropa naftowa). Gleby przeważnie bielicowe, brunatne i płowe. W południowej części Kotliny Sandomierskiej pas żyznych czarnoziemów. Są to tereny równinne i faliste, otoczone wyraźnymi progami Pogórza Karpackiego i pasa Wyżyn. Kotliny rozcięte są przez karpackie dopływy Wisły, między którymi występują płaskowyże. Występują duże pola wydmowe (K. Sandomierska). Jest to region słabo zalesiony, większe kompleksy leśne tylko w Kotlinie Sandomierskiej na podłożu piaszczystym (puszcza Sandomierska i Solska) oraz w puszczy Niepołomnickiej.

d) Klimat

Łagodny, o cechach kontynentalnych. Pas ten należy do najcieplejszych regionów w Polsce.

e) Parki narodowe

Brak parków narodowych.

Góry

a) Jednostki terytorialne:

- Karpaty (wewnętrzne i zewnętrzne)

- Sudety

- Przedgórze Sudeckie

- Pogórze Karpackie

b) Gospodarka (Karpaty)

Największy region turystyczny w Polsce. Turystyka rozwinięte zarówno latem, jak i zimą (narciarstwo, turystyka piesza, uzdrowiska). Rolnictwo ograniczone słabymi glebami i warunkami klimatycznymi. Niewielka uprawa ziemniaków, żyta i owsa. Na lepszych glebach – uprawa pszenicy. Rozwinięte warzywnictwo i sadownictwo oraz przetwórstwo warzyw i owoców. Hodowla bydła i owiec. Przemysł głównie przetwórczy, elektromaszynowy, środków transportu, drzewny, papierniczy, włókienniczy i odzieżowy. Zanikające górnictwo ropy naftowej, gazu ziemnego i surowców skalnych.

Gospodarka (Sudety)

Turystyka (głównie piesza i narciarstwo) dobrze rozwinięta ze względu na walory przyrodnicze i kulturowe. Rozwijająca się agroturystyka. Rolnictwo słabo rozwinięte w samych górach (niewielka uprawa żyta i ziemniaków, hodowla bydła i owiec), ale dobrze rozwinięte na Przedgórzu, gdzie występują dobre warunki. Uprawia się tam pszenicę i buraki cukrowe, hoduje się bydło. Dobrze rozwinięte warzywnictwo i sadownictwo. Przemysł silnie rozwinięty i zróżnicowany. Głównie wydobycie węgla brunatnego i surowców skalnych, energetyka, przemysł przetwórczy, hutniczy, szklarski, włókienniczy, odzieżowy, środków transportu oraz chemiczny.

c) Budowa geologiczna (Karpaty)

Zróżnicowana; Karpaty Zewnętrzne – flisz (łupki, piaskowce i zlepieńce), a Karpaty Wewnętrzne – granity, piaskowce i wapienie. Są to typowe góry fałdowe. Bogactwa mineralne to ropa naftowa, gaz ziemny, wody mineralne i skały budowlane. Gleby przeważnie górskie. Na podłożu wapiennym rędziny, w dolinach rzek mady, a na Pogórzu Karpackim czarnoziemy. Rzeźba terenu również zróżnicowana: Karpaty Zewnętrzne to grzbiety górskie o kopulastych kształtach i kotliny śródgórskie, a Wewnętrzne charakteryzują się rzeźbą wysokogórską (Tatry) oraz rozwiniętą w skałach wapiennych (Pieniny). Roślinność tworzy wyraźne piętra roślinne: regiel dolny (lasy mieszane; 1200-1250 m.), regiel górny (lasy świerkowe; 1450-1500 m.), kosodrzewina (skarłowaciałe sosny i limby; 1700-1750 m.), hale (łąki alpejskie; 1750-2200) i turnie (nagie ściany skalne i szczyty; do 2655 m.).

Budowa geologiczna (Sudety)

Różnorodne skały o różnym wieku, tworzące tzw. mozaikową budowę geologiczną. Typowe góry zrębowe. Liczne surowce mineralne - węgiel kamienny i brunatny, surowce skalne, baryt, fluoryt. Gleby głównie typu górskiego, brunatne i bielice. Na Przedgórzu – czarnoziemy, brunatne oraz płowe. Rzeźba terenu uwarunkowana długą przeszłością. Różne typy krajobrazów i form terenu (rozległe masywy górskie, kopulaste wzniesienia i stożki powulkaniczne, strome ściany skalne i duże kotliny śródgórskie). Można wyróżnić Sudety właściwe, Przedgórze Sudeckie i Pogórze Sudeckie. Piętra klimatyczno – roślinne położone ok. 200-300 m. niżej względem Karpat, co wynika z położenia Sudetów i oddziaływania wilgotnych mas powietrza znad Bałtyku.

d) Klimat (Karpaty)

Górski (zależny od wysokości). Występują wyraźne piętra klimatyczne, cechujące się spadkiem temperatury i wzrostem opadów wraz z wysokością.

Klimat (Sudety)

Kształtowany przez morskie masy powietrze, w Sudetach typowo górski (chłodny i wilgotny), na Przedgórzu – ciepły i wilgotny. Występują typowe piętra klimatyczne (ok. 300-200 m. niżej niż w Karpatach).

e) Parki narodowe

- Tatrzański

- Bieszczadzki

- Gorczański

- Magurski

- Pieniński

- Góry Stołowe

f) Podział gór

Karpaty:

Wewnętrzne:

- Tatry (Rysy, 2655 m.)

- Pieniny (Wysoka, 1050 m.)

- Podhale

Zewnętrzne:

- Beskid Wysoki (Babia Góra, 1725 m.)

- Beskid Sądecki (Radziejowa, 1262 m.)

- Beskid Śląski (Skrzyczne, 1257 m.)

- Beskid Żywiecki (Pilsko, 1557 m.)

- Beskid Makowski (Mędralowa, 1070 m.)

- Beskid Wyspowy (Mogielica, 1171 m.)

- Gorce (Turbacz, 1315 m.)

- Bieszczady (Tarnica, 1346 m.)

Sudety:

- Karkonosze (Śnieżka, 1602 m.)

- góry Izerskie

- góry Bardzkie

- góry Sowie

- góry Orlickie

- góry Kamienne

- góry Złote