[HISTORIA] Rozbiory, Księstwo Warszawskie i Królestwo Polskie, Sejm Czteroletni, Kościuszko

Historia

Najważniejsze daty:

05.08.1772 I Rozbiór Rzeczpospolitej

24.10.1793 II Rozbiór Rzeczpospolitej

23.01.1795 III Rozbiór Rzeczpospolitej

1788-1792 Sejm Czteroletni (Wielki)

23.03.1791 Uchwała o sejmikach szlacheckich

18.04.1791 Uchwała o Miastach Królewskich

03.05.1791 Konstytucja 3 maja

24.03.1794 Powstanie Kościuszkowskie

04.04.1794 Bitwa pod Racławicami

17-18.04.1794 Insurekcja Warszawska

23-24.04.1794 Powstanie w Wilnie

07.05.1794 Uniwersał Połaniecki

10.05.1794 Najwyższa Rada Narodowa

06.06.1794 Bitwa pod Szczekocinami

10.10.1794 Bitwa pod Maciejowicami

09.01.1797 Utworzenie Legionów Polskich we Włoszech

1799 Napoleon mianowany jedynym konsulem

1802 Napoleon mianowany konsulem dożywotnio

1804 Koronacja Napoleona na Cesarza Francuzów / Kodeks Napoleona

1805 Blokada Kontynentalna / Bitwa pod Austerlitz

07.07.1807 Pokój Tylżycki

1812 Bitwa pod Borodino

1813 Bitwa Narodów (pod Lipskiem)

07.07.1807 Powstanie Księstwa Warszawskiego

22.07.1807 Nadanie Konstytucji Księstwu Warszawskiemu

1814-1815 Kongres Wiedeński

03.05.1815 Powstanie Królestwa Polskiego

Rozbiór- zagarnięcie siłą ziemi danego kraju przez inne kraje (lub kraj).

Zaborcy- to państwa biorące udział w rozbiorze, zagarniające terytorium innego państwa.

Powstanie (insurekcja)- to zbrojne wystąpienie przeciwko obecnie panującej władzy mające na celu polepszenie obecnej sytuacji w kraju.

Konstytucja- dokument określający prawa i obowiązki zarówno obywateli, jak i najważniejszych urzędników państwowych. Przed 1791 rokiem konstytucją nazywano każdy akt prawny.

Sejm Walny- najważniejszy zjazd szlachty odbywający się co 2 lata (chyba, że był to sejm nadzwyczajny) na którym omawiano najważniejsze decyzje.

Kosynierzy- był to oddział chłopów pod komendą Tadeusza Kościuszki walczący za pomocą kos.

Ustawodawstwo Sejmu Czteroletniego (1788-1792):

a) uchwała o sejmikach szlacheckich

- dotyczyła reorganizacji sejmików szlacheckich

b) uchwała o miastach królewskich

- mieszczanie otrzymują prawo do nabywania ziem i posiadania nieruchomości poza miastem

- mieszczanie otrzymują prawo do zajmowania wysokich stanowisk świeckich i duchownych

- mieszczanie otrzymują prawo do przedstawicielstwa na sejmie walnym

- mieszczanie otrzymują prawo do nietykalności osobistej

c) uchwała wojskowa

d) Konstytucja 3 maja (03.05.1791)

- religią panującą jest religia rzymsko-katolicka ale dopuszcza się inne wyznania

- znosi się wolną elekcję, tron staje się dziedziczny (dynastia Saska)

- znosi się Liberum Veto, wszystkie decyzje są podejmowane większością głosów

- następuje poprawa sytuacji chłopów

- zwiększa się władza szlachty

- następuje trójpodział władzy (ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza)

- wprowadza się monarchię konstytucyjną

Władza wykonawcza- należała do króla i Straży Praw. W skład Straży Praw wchodził król, prymas i 5 ministrów (skarbu, religii i oświecenia publicznego, sprawiedliwości, policji, wojny).

Władza ustawodawcza- należała do sejmu ustawodawczego składającego się z 3 izb: wyższej (senat), niższej (sejmu) i króla. Senatorami mogli być wysocy urzędnicy świeccy i duchowni, posłowie zaś byli wybierani na sejmiku przedsejmowym. Obrady trwały 6-8 tygodni co 2 lata.

Obradom sejmu przewodniczył marszałek, a senatu- król.

Władza sądownicza- należała do sądów ziemskich (na danej ziemi) i do trybunałów (koronnego i litewskiego).

Przyczyny rozbiorów Rzeczpospolitej:

a) I Rozbiór:

- chęć przeprowadzenia reform przez obóz patriotyczny

- spory wewnętrzne na tle nowych reform i powiększenia obszaru kraju

- chęć powiększenia obszaru swojego kraju przez Prusy, inicjatora rozbioru

b) II Rozbiór:

- wystąpienie przeciwko carycy Katarzynie II

- wprowadzenie monarchii konstytucyjnej

- dążenia rewolucyjne Rzeczpospolitej

c) III Rozbiór:

- nieudane powstanie kościuszkowskie (1794)

- przegrana wojna Polski z Rosją i Prusami

- kryzys wewnętrzny

Państwo/Rozbiór	Rosja	Austria	Prusy
I Rozbiór	Ziemie: 92 tys. km2 Ludność: 1,3 mln.	Ziemie: 83 tys km2 Ludność: 2,65 mln.	Ziemie: 36 tys. km2 Ludność: 580 tys.
II Rozbiór	Ziemie: 250 tys. km2 Ludność: 3 mln.		Ziemie: 58 tys. km2 Ludność: 1 mln.
III Rozbiór	Ziemie: 120 tys. km2 Ludność: 1,2 mln.	Ziemie: 47 tys. km2 Ludność: 1,5 mln.	Ziemie: 48 tys. km2 Ludność: 1mln
SUMA	Ziemie: 462 tys. km2 Ludność: 5,5 mln.	Ziemie: 130 tys. km2 Ludność: 4,5 mln.	Ziemie: 142 tys. km2 Ludność: 2,58 mln.

Przyczyny upadku Rzeczpospolitej:

- wolna elekcja [Bezpośrednia]

- wojny prowadzone przez RP (Rosja, Turcja, Szwecja) [Pośrednia]

- powstanie kościuszkowskie [P]

- Liberum Veto [P]

- wewnętrzne konflikty wynikające z nierówności społecznej [B]

- konflikty na tle wprowadzenia konstytucji [P]

- spory między obozami hetmańskim i patriotycznym [B]

- przedkładanie przez urzędników państwowych interesu swojego nad interes państwa [B]

- brak wspólnych dążeń [P]

- kryzys gospodarczy [P]

- zła polityka prowadzona przez króla [B]

- brak reform w wojsku [P]

- konfederacje i rokosze [P]

Rokosz- pierwotnie zjazd szlachty, następnie bunt i zbrojne powstanie szlachciców w celach politycznych przeciw królowi wybranemu drogą wolnej elekcji. Rokosz skierowany przeciwko królowi nazwany jest konfederacją.

Konfederacja- związek duchowieństwa, szlachty i miasta w celu realizacji własnych planów.

Przyczyny Insurekcji Kościuszkowskiej:

- chęć odzyskania ziem utraconych w rozbiorze

- chęć wyzwolenia się spod władzy zaborcy

- walka chłopów o poprawę swojej sytuacji

- możliwość walki pod dowództwem doświadczonego przywódcy

- chęć wprowadzenia licznych zmian i reform

Bitwy Powstania Kościuszkowskiego:

a) Bitwa pod Racławicami (04.04.1794)

Pierwsze starcie powstańców z siłami rosyjskimi zakończone zwycięstwem powstańców. Do zwycięstwa szczególnie przyczynili się Kosynierzy dowodzeni przez Wojciecha Bartosza (który za osiągnięcia uzyskał tytuł szlachecki i nazwisko Głowacki)

b) Insurekcja Warszawska (17-18.04.1794)

Powstanie w Warszawie miało na celu wyparcie Rosjan z Warszawy. Cała akcja zakończyła się sukcesem głównie dzięki siłom mieszczan dowodzonych przez Jakuba Kilińskiego,

c) Powstanie w Wilnie (23-24.04.1794)

Kolejna wygrana Polaków dowodzonych przez Jakuba Jasińskiego.

d) Bitwa pod Szczekocinami (06.06.1794)\

W starciu tym Polacy ponoszą klęskę. Po tej bitwie caryca Katarzyna II zawiązuje porozumienie z Fryderykiem Wilhelmem II, na mocy którego zobowiązują się do wspólnej walki z powstańcami.

e) Bitwa pod Maciejowicami (10.10.1794)

Bitwa ta była ostateczną klęską powstańców w zmaganiu z wojskami rosyjsko- pruskimi. W trakcie bitwy tej do niewoli trafia Tadeusz Kościuszko przez co pozbawione dowódcy i wsparcia powstanie upada.

Przyczyny upadku Powstania Kościuszkowskiego:

- przewaga liczebna żołnierzy armii pruskiej i rosyjskiej

- brak wsparcia ze strony chłopów

- brak dobrze wyszkolonej armii

- brak wsparcia ze strony innych państw

Rosja	Austria	Prusy
Najlepiej rozwinięty przemysł (ciężki, włókienniczy, spożywczy, chemiczny). Otwierane są huty szkła, fabryki, np. odzieży lub mebli. Produkcja towarów luksusowych (np. sukno).	Słabo rozwinięty i zaniedbany przez władze austriackie zabór. Na niewielką skalę rozwinięte rolnictwo, na własne potrzeby uprawa ziemniaka i pszenicy oraz hodowla świń, krów i kur.	Najlepiej rozwinięte rolnictwo. Wprowadzane stopniowo maszyny rolnicze, na szeroką skalę uprawa ziemniaka, hodowla trzody chlewnej i owiec oraz dobrze rozwinięty przemysł gorzelniczy.

PORÓWNANIE	Księstwo Warszawskie	Królestwo Polskie
Powstanie	7.07.1807	3.05.2018
Władza	Komisja Rządząca, później Rada Stanu i Sejm	Car Rosji (Unia personalna), Rada Stanu i Sejm
Rada Stanu	Książę / Prezes Rady Stanu Ministrowie (policji, wojny, skarbu, sprawiedliwości, spraw wewn., religii i OP) Sekretarz Rady Stanu Referendarze (6) Radcowie Stanu (10)	Zgromadzenie ogólne, Rada administracyjna: monarcha i ministrowie (skarbu, spraw wewn., wojny, sprawiedliwości, religii i OP)
Podział administracyjny	Departamenty: bydgoski, kaliski, łomżycki, płocki, poznański, mazurski, lubelski, krakowski, radomski, siedleński	Województwa: augustowskie, kaliskie, krakowskie, lubelskie, mazowieckie, płockie, podlaskie, sandomierskie

Księstwo Warszawskie (07.07.1807)

a) Komisja Rządząca:

- resort Administracji Państwowej (Stanisław Małachowski)

- resort Wojska (książę Józef Poniatowski)

- resort Religii i Oświecenia publicznego (Stanisław Kostka Potocki)

- resort Sprawiedliwości (Feliks Łubieński)

- resort Skarbu (Tadeusz Matuszewicz)

b) Postanowienia Konstytucji:

Prawa obywateli:

- prawo do wolności osobistej

- prawo do wyborów

- prawo do wolności wyznania

Prawa monarchy:

- do dziedziczności tronu

- znosi się wolną elekcję (dynastią panującą są Sasowie poczynając od Fryderyka Augusta)

- każdorazowo władca uzyskiwał tytuł książęcy

- każdy monarcha musiał uznać władzę Napoleona

Prawa szlachty:

- szlachta zostaje uprzywilejowana

- potwierdzone są przywileje

Prawa mieszczan:

- mieszczanie otrzymują prawo do własnych interesów w dużych miastach (Żydzi tylko w mniejszych)

c) Sejm

Izba wyższa (senatorska- 30 senatorów):

- wojewoda (10)

- kasztelan (10)

- biskup (10)

Obradom przewodniczył książę.

Izba niższa (poselska- 166 posłów):

- wybierani przez obywateli (100)

- wybierani z departamentów (66)

Obradom przewodniczył marszałek.

Kompetencje:

- prawo cywilne i karne

- decyzja o powołaniu do Legionów

Zebrania Sejmu KW:

- 1808

- 1809

- 1812

d) Rada Stanu

Skład:

- Książę / Prezes rady stanu

- ministrowie (policji, skarbu, sprawiedliwości, wojny, spraw wewn., religii i OP)

- Sekretarz Rady Stanu

- Referendarze (4 → 6)

- Radcy Stanu (6 → 10)

Zadania:

- przygotowanie projektów ustaw sejmowych i dekretów królewskich

- rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między urzędnikami

- decyzja o oskarżeniu ministrów i urzędników

- projekt budżetu i decyzja o wysokości podatków

Referendarz- w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim był funkcjonariuszem Rady Stanu. Zajmował się przygotowaniem projektów o charakterze sądowym i administracyjnym. Od XIX w. referendarzem tytułowano różnego rodzaju urzędników państwowych.

Królestwo Polskie (03.05.1815)

a) Konstytucja

Prawo do jej zmian miał tylko car Rosji, miał prawo ją uzupełniać przez nadawanie dokumentów nazywanych statutami organicznymi oraz całkowicie ją znieść. Aleksander I wprowadził też dwa stanowiska nieprzewidziane w Konstytucji: komisarza policji (Mikołaj Nowosilcow) oraz namiestnika Królestwa Polskiego (gen. Józef Zajączek). Królestwo Polskie było połączone Unią personalną z Rosją carską osobą władcy.

Prawa monarchy:

- do wprowadzania zmian w Konstytucji

- władza dożywotnia

- mianowanie wysokich urzędników

b) Sejm

Monarcha

Izba wyższa- senatorska (128 senatorów mianowanych dożywotnio)

Izba niższa- poselska (do 64 posłów mianowanych na 2 lata)

Zebrania sejmu Królestwa Polskiego:

-1818

-1820

-1823

-1830

Zadania sejmu:

- opracowywanie projektu budżetu

- decydowanie o wysokości podatków

- decyzja o poborze do wojska

- pomoc ministrom w opracowywaniu ustaw

- kontrola nad niższymi organami

c) Rada Stanu

Zgromadzenie ogólne

Rada administracyjna (monarcha i ministrowie)

Ministrowie Rady administracyjnej:

- Religii i Oświecenia publicznego

- skarbu

- spraw wewnętrznych

- sprawiedliwości

- wojny

Zadania Rady Administracyjnej:

- opracowywanie projektów ustaw i dekretów królewskich

- rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między urzędnikami

- stawianie urzędników w stan oskarżenia