wtorek, 29 marca 2011

[BIOLOGIA] Populacja, biocenoza, ekosystem

Populacja, biocenoza, ekosystem

Populacja biologiczna- zespół organizmów jednego gatunku żyjących równocześnie w określonym środowisku i wzajemnie na siebie wpływających

Cechy populacji:
a) rozrodczość- oznacza wrodzoną zdolność populacji do wzrostu jej liczebności drogą rozrodu (zależy od wielkości oraz składu populacji, oddziaływań między osobnikami i warunków środowiska)
b) śmiertelność- liczba osobników umierających w populacji w danym czasie (zależy od ilości dostępnego pokarmu, działania drapieżców, warunków środowiskowych, chorób, konkurencji o pokarm i czynników fizjologicznych)
c) struktura wiekowa- to cecha populacji obrazująca zróżnicowanie wiekowe osobników (wyróżnia się 3 typy populacji według struktury wiekowej: rozwijającą się, wymierającą oraz ustabilizowaną. Typy te różnią się składem osobników w wieku przedrozrodczym, rozrodczym i porozrodczym)
d) liczebność- to liczba osobników populacji zasiedlającej daną jednostkę powierzchni (zależy od śmiertelności, rozrodczości oraz migracji w obrębie danej populacji)
e) rozkład przestrzenny (rozmieszczenie)- jest to cecha obrazująca charakter występowania osobników populacji w terenie (wyróżniamy 3 typy rozmieszczenia: równomierne, przypadkowe oraz skupiskowe – ten typ rozmieszczenia jest najczęściej spotykany)

Gradacja- szybki wzrost liczebności populacji danego gatunku, prowadzący do masowego pojawienia się tego gatunku na określonym obszarze. Najczęściej dotyczy szkodników.

Szkodnik- gatunek powodujący szkodę o znaczeniu gospodarczym. Wyróżniamy 3 typy szkodników:
a) szkodniki lasu:
- kornik drukarz
- brudnica mniszka
b) szkodniki pola:
- bielinek kapustnik
- stonka ziemniaczana
c) szkodniki magazynów:
- strąkowiec fasolowy
- mklik mączny
- szczur

Metody walki ze szkodnikami:
a) metody agrotechniczne:
- płodozmian (który, jak wiadomo, jest główną przyczyną wszystkich powstań ~ 6 klasa)
- uprawa roślin o różnym okresie zakwitania i zbierania plonów
- sadzenie obok siebie różnych rodzajów roślin odstraszających poszczególne szkodniki
b) metody biologiczne:
- sprowadzenie naturalnych wrogów danego szkodnika
- zastosowanie nietoksycznych wyciągów z roślin
c) metody genetyczne:
- inżynieria genetyczna na roślinach
d) metody chemiczne:
- pestycydy

Zależności między populacjami
ANTAGONISTYCZNE
NIEANTAGONISTYCZNE
Konkurencja
Populacje rywalizują o zasoby środowiska (pokarm, przestrzeń i światło)
Przykład: szczur śniady i szczur wędrowny
Mutualizm (Symbioza)
Populacje dwóch gatunków nie są zdolne do życia jedna bez drugiej, ich oddziaływanie przynosi korzyść obu populacjom.
Przykład: mikoryza – grzyb i storczyk
Drapieżnictwo
Populacja jednego gatunku działa na szkodę innej populacji i nie może bez niej żyć (ofiara jest pokarmem drapieżcy)
Przykład: rosiczka i owady
Protokooperacja
Oddziaływanie oparte na obustronnych korzyściach, nie jest ono jednak konieczne i może występować okresowo.
Przykład: nosorożec i bąkojady
Pasożytnictwo
Jeden z organizmów żyje kosztem drugiego (pasożyt jest silnie związany z organizmem żywiciela)
Przykład: tasiemiec i człowiek
Komensalizm (Współbiesiadnictwo)
Oddziaływanie to przynosi korzyść populacji jednego gatunku, a nie wywiera wpływu na populację drugiego.
Przykład: ryba pilot i rekin

Podział pasożytów:
a) pasożyty zewnętrzne (ektopasożyty):
- pchła
- pluskwa
- huba
b) pasożyty wewnętrzne (endopasożyty):
- owsik
- tasiemiec
- glista ludzka

Ekosystem- populacje roślinne i zwierzęce (biocenoza) połączone wielorakimi zależnościami wraz ze środowiskiem nieożywionym (biotop), w którym żyją. Ekosystemy dzielimy na naturalne i sztuczne oraz na wodne i lądowe. Materia krąży w ekosystemie, a energia przez niego przepływa.
Biocenoza- ożywiona część ekosystemu, uzależnione od siebie populacje zwierzęce i roślinne wspólnie zajmujące określoną przestrzeń (np. ludzie, bakterie, drzewa, ptaki).Warunkiem funkcjonowania biocenozy jest występowanie w niej wszystkich elementów łańcucha troficznego: producentów, konsumentów i destruentów. Warunkiem dobrego jej funkcjonowania jest równowaga biologiczna (homeostaza). Cechą charakterystyczną każdej biocenozy jest jej skład gatunkowy, który z czasem ulega zmianie. Im większa różnorodność gatunkowa populacji, tym większa szansa na przetrwanie biocenozy.
Biotop- to nieożywiona część ekosystemu (np. energia słoneczna, atmosfera, czynniki klimatyczne, rodzaj podłoża).


Piramida ekologiczna (liczb, biomas, energii)- to graficzne przedstawienie funkcjonowania biocenozy.
Produkcja ekosystemu- intensywność magazynowania energii w związkach organicznych.
a) produkcja pierwotna- szybkość gromadzenia energii słonecznej w materii organicznej budujące organizmy samożywne (rośliny).
b) produkcja wtórna- szybkość gromadzenia energii w organizmach cudzożywnych (zwierzętach).

Cykl biogeochemiczny- obieg pierwiastków od środowiska nieożywionego do organizmów i z powrotem (obieg materii w przyrodzie).
a) obieg wody w przyrodzie
b) obieg azotu w przyrodzie
c) obieg węgla w przyrodzie
Organizmy wodne dzielimy na:
- plankton (fito- i zooplankton)
- nekton (np. ryby, ssaki wodne)
- bentos (np. skorupiaki, gąbki)

Strefy w jeziorze:
- litoralna (np. pałka szerokolistna, grążel żółty)
- pelagiczna (np. rozwielitki, oczliki)
- profundalna (np. rureczniki, larwy muchówek)

Strefy w morzu:
- litoralna (np. zielenice, małże)
- pelagiczna (np. glony, rozwielitki)
- bentonalna/denna (np. bakterie, grzyby)

Ekosystemy lądowe:
- torfowiska (niskie, wysokie, przejściowe)
- las

Rodzaje torfowisk:
a) torfowisko wysokie- powstają w miejscach, gdzie nie ma przepływu wody i zasilane są głównie przez wodę opadową. Silnie kwaśne i ubogie w składniki odżywcze. Słabe zróżnicowanie gatunkowe roślin, dominują mchy torfowce chłonące wodę opadową i przyrastające na wysokość.
b) torfowisko niskie (łąkowe)- powstają w obniżeniach terenu (np. na bagnach, w dolinach wolno płynących rzek). W zarastaniu tych środowisk bierze udział roślinność szuwarowa (np. trzcina pospolita, pałka wodna), wśród której przepływa woda powierzchniowa. Torfowiska te są bogate w próchnicę i sole mineralne.
c) torfowisko przejściowe- powstaje w warunkach środowiskowych pośrednich między warunkami kształtującymi torfowiska wysokie i niskie. Porastająca je roślinność składa się z gatunków występujących zarówno na torfowiskach wysokich, jak i niskich.

Las- to przykład ekosystemu o złożonej, wielowarstwowej strukturze i dużej dynamice procesów w nim zachodzących. W strukturze pionowej lasu wyróżniamy:
I. korony drzew (drzewa np. sosna zwyczajna, dąb szypułkowy)
II. podszyt (krzewy i niższe drzewa)
III. runo (krzewinki, trawy, grzyby, byliny i rośliny jednoroczne, mchy, porosty)
IV. ściółka (opadłe liście, gałązki, grzyby, gnijąca materia organiczna tworzące próchnicę) 

niedziela, 27 marca 2011

[GEOGRAFIA] Polska w pasach rzeźby

Polska w pasach rzeźby

Pobrzeża południowobałtyckie
a) Jednostki terytorialne:
- Nizina Szczecińska
- Pobrzeże Słowińskie
- Pobrzeże Gdańskie
- Żuławy Wiślane
- Kaszuby
- Warmia

b) Gospodarka
Turystyka głównie w lecie, charakter wypoczynkowy. Liczne miejscowości wypoczynkowe, kąpieliska. W rolnictwie przeważa uprawa ziemniaka i żyta oraz hodowla bydła. Na lepszych glebach pszenica i burak cukrowy. Najlepiej rozwinięte rybołówstwo (przybrzeżne i dalekomorskie). Dominuje przemysł stoczniowy, elektromaszynowy oraz przetwórstwo rybne.

c) Budowa geologiczna
Utwory polodowcowe, rzeczne i morskie powstałe na skutek działalności wiatru. Nieliczne surowce mineralne to ropa naftowa i gaz ziemny, sole potasowe i piaski. Gleby najczęściej występujące to gleby bielicowe, brunatne i bagienne. W deltowatych ujściach Wisły i Odry można napotkać urodzajne mady. Pobrzeża to głównie obszary równinne i pagórkowate o wysokościach do 100 m. Najczęściej spotykana roślinność to bory nadmorskie, łąki bagienne, wrzosowiska i roślinność wydmowa.

d) Klimat
Występuje klimat morski (łagodne zimy i chłodne lata). W kierunku wschodu wzrasta również kontynentalizm klimatu. Występują bryzy a jesienią i zimą częstym zjawiskiem są sztormy.

e) Parki narodowe
- Woliński
- Słowiński

Pojezierza Polskie
a) Jednostki terytorialne:
- Pojezierze Pomorskie
- Pojezierze Mazurskie
- Pojezierze Wielkopolskie

b) Gospodarka
Turystyka rozwijająca się głównie latem ze względu na urozmaicony krajobraz, liczne jeziora, duże lasy i zabytki występujące w okolicach Gniezna. Rolnictwo rozwijające się głównie na Pojezierzu Wielkopolskim (uprawa ziemniaka, buraka cukrowego; hodowla trzody chlewnej i bydła). W pozostałych pojezierzach rozwija się uprawa żyta, ziemniaków i lnu oraz hodowla bydła. Rozwinięte również rybołówstwo środlądowe. Główne odgałęzienia przemysłu to przemysł wydobywczy i przetwórczy (ze względu na występowanie soli kamiennej, węgla brunatnego czy wapieni), oraz w dużych miastach elektromaszynowy oraz chemiczny.



c) Budowa geologiczna
Wiele utworów polodowcowych (piaski, żwiry, gliny, iły). Bogactwa mineralne to surowce budowlane i ceramiczne, sól kamienna, wapienie, węgiel brunatny i ropa. Gleby to przeważnie bielice, gleby brunatne i płowe oraz gdzieniegdzie żyzne czarne ziemie. Rzeźba terenu urozmaicona, o charakterze polodowcowym. Główne elementy to moreny czołowe, równiny sandrowe, pradoliny i rynny polodowcowe. Przeważająca roślinność to bory sosnowe które porastają piaski sandrowe i wydmy śródlądowe.

d) Klimat
Zróżnicowany klimat - na Pojezierzach Wielkopolskim i Pomorskim ma charakter morski, a na Mazurskim kontynentalny. We wschodniej Wielkopolsce i na Kujawach zaznacza się stepowienie.

e) Parki narodowe
- Drawieński
- Wielkopolski
- Wigierski
- Bory Tucholskie

Niziny środkowopolskie
a) Jednostki terytorialne:
- Nizina Śląska
- Nizina Wielkopolska
- Nizina Mazowiecka
- Nizina Podlaska
- Polesie Lubelskie
- Kujawy

b) Gospodarka
Turystyka rozwija się w dużych miastach, gdzie znajdują się zabytki. Bardzo dobrze rozwinięte rolnictwo, ze względu na dobre gleby i warunki klimatyczne. Uprawa pszenicy, buraka cukrowego, rzepaku i ziemniaka. Hodowla bydła i trzody chlewnej. Wokół dużych miast rozwinięte warzywnictwo i sadownictwo. Przemysł rozwinięty w dużych miastach (elektromaszynowy, środków transportu, chemiczny i włókienniczy). Wokół tych miast powstały okręgi przemysłowe. Górnictwo rud miedzi i węgla brunatnego, hutnictwo i przemysł energetyczny.

c) Budowa geologiczna
Występują twory polodowcowe rzeczne i jeziorne. Główne bogactwa naturalne to rudy miedzi, węgiel brunatny, gaz ziemny, surowce budowlane i ceramiczne. Gleby bielicowe, brunatne, płowe i bagienne. W dolinach większych rzek – mady i rzadziej czarne ziemie. Pod względem rzeźby terenu przeważają równiny rozcięte przez doliny rzeczne i pradoliny. Powszechne wydmy środlądowe. Najbardziej zalesiony obszar, bory sosnowe rosnące na piaskach, resztki dawnych puszcz (Knyszyńska, Kampinoska, Białowieska).

d) Klimat
W zachodniej części klimat o cechach oceanicznych, a we wschodniej – kontynentalnych. Niewielkie opady (ok. 500-800 mm/rok), wzrost rocznych amplitud temperatur ku wschodowi.

e) Parki narodowe
- Wielkopolski 
- Kampinoski 
- Ujście Warty
- Białowieski
- Biebrzański

Wyżyny i Stare Góry
a) Jednostki terytorialne:
- Wyżyna Śląska
- Wyżyna Małopolska
- Wyżyna Kielecko - Sandomierska
- Wyżyna Krakowsko - Częstochowska
- Wyżyna Lubelska
- Roztocze
- Niecka Nidziańska
- Góry Świętokrzyskie

b) Gospodarka
Turystyka rozwinięta na obszarach słabo przekształconych przez człowieka, gdzie występują przyrodnicze i kulturowe atrakcje turystyczne. Rolnictwo najlepiej rozwinięte na Wyżynie Lubelskiej, Kielecko – Sandomierskiej oraz w Niecce Nidziańskiej. Uprawia się pszenicę, buraki cukrowe, rzepak, tytoń i chmiel. Rozwinięte warzywnictwo i sadownictwo. Przemysł to głównie górnictwo i hutnictwo oraz różne gałęzie przemysłu przetwórczego.

c) Budowa geologiczna
Różnorodne skały osadowe (piaskowce, zlepieńce, wapienie, gipsy i margle). Bogactwa mineralne (węgiel, rudy cynku, ołowiu i żelaza, skały budowlane oraz surowce chemiczne . Rzeźba terenu silnie urozmaicona, uwarunkowana różnorodnością skał i przeszłością geologiczną. Teren głównie falisty z wyraźnymi wzniosłościami oraz obniżeniami. Tereny przeważnie bezleśne; resztki grądów, buczyn i puszcz jodłowych. Większymi kompleksami leśnymi są Puszcza Solska i Świętokrzyska. Najczęściej występującymi glebami są brunatne, bielicowe, rędziny, mady i czarnoziemy (w zależności od podłoża).

d) Klimat
Silnie zróżnicowany, w zachodniej części oddziaływanie morskich mas powietrza, a ku wschodowi wzrost kontynentalizmu klimatu. Warunki klimatyczne szczególnie na Wyżynie Śląskiej silnie przeobrażone wskutek działalności gospodarczej.

e) Parki narodowe
- Roztoczański
- Ojcowski
- Świętokrzyski
- Karkonoski

Kotliny i obniżenia przedgórskie
a) Jednostki terytorialne:
- Kotlina Oświęcimska
- Kotlina Sandomierska
- Brama Krakowska
- Brama Morawska

b) Gospodarka
Największym ośrodkiem turystycznym jest Kraków, oprócz niego odwiedzane są pozostałe miasta bogate w zabytki i obiekty kulturowe (np. Sandomierz, Oświęcim, Wieliczka). Zachodnia część kotlin wykazuje powiązanie z GOP-em (przemysł energetyczny, chemiczny i elektromaszynowy, środków transportu oraz górnictwo). W części wschodniej wydobycie siarki, gipsu, gazu ziemnego i soli kamiennej. Rozwinięte też przetwórstwo tych surowców. Uprawa pszenicy, żyta i ziemniaków, hodowla bydła i drobiu. Rozwinięte warzywnictwo i sadownictwo.

c) Budowa geologiczna
Obszary te to zapadliska przedgórskie wypełnione iłami i piaskami morskimi, na których zalegają osady rzeczne. Liczne surowce mineralne (sól kamienna, gips, siarka, gaz ziemny, ropa naftowa). Gleby przeważnie bielicowe, brunatne i płowe. W południowej części Kotliny Sandomierskiej pas żyznych czarnoziemów. Są to tereny równinne i faliste, otoczone wyraźnymi progami Pogórza Karpackiego i pasa Wyżyn. Kotliny rozcięte są przez karpackie dopływy Wisły, między którymi występują płaskowyże. Występują duże pola wydmowe (K. Sandomierska). Jest to region słabo zalesiony, większe kompleksy leśne tylko w Kotlinie Sandomierskiej na podłożu piaszczystym (puszcza Sandomierska i Solska) oraz w puszczy Niepołomnickiej.

d) Klimat
Łagodny, o cechach kontynentalnych. Pas ten należy do najcieplejszych regionów w Polsce.

e) Parki narodowe
Brak parków narodowych.

Góry
a) Jednostki terytorialne:
- Karpaty (wewnętrzne i zewnętrzne)
- Sudety
- Przedgórze Sudeckie
- Pogórze Karpackie

b) Gospodarka (Karpaty)
Największy region turystyczny w Polsce. Turystyka rozwinięte zarówno latem, jak i zimą (narciarstwo, turystyka piesza, uzdrowiska). Rolnictwo ograniczone słabymi glebami i warunkami klimatycznymi. Niewielka uprawa ziemniaków, żyta i owsa. Na lepszych glebach – uprawa pszenicy. Rozwinięte warzywnictwo i sadownictwo oraz przetwórstwo warzyw i owoców. Hodowla bydła i owiec. Przemysł głównie przetwórczy, elektromaszynowy, środków transportu, drzewny, papierniczy, włókienniczy i odzieżowy. Zanikające górnictwo ropy naftowej, gazu ziemnego i surowców skalnych.
Gospodarka (Sudety)
Turystyka (głównie piesza i narciarstwo) dobrze rozwinięta ze względu na walory przyrodnicze i kulturowe. Rozwijająca się agroturystyka. Rolnictwo słabo rozwinięte w samych górach (niewielka uprawa żyta i ziemniaków, hodowla bydła i owiec), ale dobrze rozwinięte na Przedgórzu, gdzie występują dobre warunki. Uprawia się tam pszenicę i buraki cukrowe, hoduje się bydło. Dobrze rozwinięte warzywnictwo i sadownictwo. Przemysł silnie rozwinięty i zróżnicowany. Głównie wydobycie węgla brunatnego i surowców skalnych, energetyka, przemysł przetwórczy, hutniczy, szklarski, włókienniczy, odzieżowy, środków transportu oraz chemiczny.

c) Budowa geologiczna (Karpaty)
Zróżnicowana; Karpaty Zewnętrzne – flisz (łupki, piaskowce i zlepieńce), a Karpaty Wewnętrzne – granity, piaskowce i wapienie. Są to typowe góry fałdowe. Bogactwa mineralne to ropa naftowa, gaz ziemny, wody mineralne i skały budowlane. Gleby przeważnie górskie. Na podłożu wapiennym rędziny, w dolinach rzek mady, a na Pogórzu Karpackim czarnoziemy. Rzeźba terenu również zróżnicowana: Karpaty Zewnętrzne to grzbiety górskie o kopulastych kształtach i kotliny śródgórskie, a Wewnętrzne charakteryzują się rzeźbą wysokogórską (Tatry) oraz rozwiniętą w skałach wapiennych (Pieniny). Roślinność tworzy wyraźne piętra roślinne: regiel dolny (lasy mieszane; 1200-1250 m.), regiel górny (lasy świerkowe; 1450-1500 m.), kosodrzewina (skarłowaciałe sosny i limby; 1700-1750 m.), hale (łąki alpejskie; 1750-2200) i turnie (nagie ściany skalne i szczyty; do 2655 m.).
Budowa geologiczna (Sudety)
Różnorodne skały o różnym wieku, tworzące tzw. mozaikową budowę geologiczną. Typowe góry zrębowe. Liczne surowce mineralne - węgiel kamienny i brunatny, surowce skalne, baryt, fluoryt. Gleby głównie typu górskiego, brunatne i bielice. Na Przedgórzu – czarnoziemy, brunatne oraz płowe. Rzeźba terenu uwarunkowana długą przeszłością. Różne typy krajobrazów i form terenu (rozległe masywy górskie, kopulaste wzniesienia i stożki powulkaniczne, strome ściany skalne i duże kotliny śródgórskie). Można wyróżnić Sudety właściwe, Przedgórze Sudeckie i Pogórze Sudeckie. Piętra klimatyczno – roślinne położone ok. 200-300 m. niżej względem Karpat, co wynika z położenia Sudetów i oddziaływania wilgotnych mas powietrza znad Bałtyku.


d) Klimat (Karpaty)
Górski (zależny od wysokości). Występują wyraźne piętra klimatyczne, cechujące się spadkiem temperatury i wzrostem opadów wraz z wysokością.
Klimat (Sudety)
Kształtowany przez morskie masy powietrze, w Sudetach typowo górski (chłodny i wilgotny), na Przedgórzu – ciepły i wilgotny. Występują typowe piętra klimatyczne (ok. 300-200 m. niżej niż w Karpatach).

e) Parki narodowe
- Tatrzański
- Bieszczadzki
- Gorczański
- Magurski
- Pieniński
- Góry Stołowe

f) Podział gór
Karpaty:
Wewnętrzne:
- Tatry (Rysy, 2655 m.)
- Pieniny (Wysoka, 1050 m.)
- Podhale
Zewnętrzne:
- Beskid Wysoki (Babia Góra, 1725 m.)
- Beskid Sądecki (Radziejowa, 1262 m.)
- Beskid Śląski (Skrzyczne, 1257 m.)
- Beskid Żywiecki (Pilsko, 1557 m.)
- Beskid Makowski (Mędralowa, 1070 m.)
- Beskid Wyspowy (Mogielica, 1171 m.)
- Gorce (Turbacz, 1315 m.)
- Bieszczady (Tarnica, 1346 m.)

Sudety:
- Karkonosze (Śnieżka, 1602 m.)
- góry Izerskie
- góry Bardzkie
- góry Sowie
- góry Orlickie
- góry Kamienne
- góry Złote

wtorek, 15 marca 2011

[FIZYKA] Zjawiska magnetyczne

Zjawiska magnetyczne

Reguła prawej dłoni- jeżeli prawą dłonią obejmujemy przewodnik z prądem w taki sposób, że kciuk zwrócony będzie zgodnie z kierunkiem płynącego przez przewodnik prądu, to pozostałe cztery zgięte palce wskażą zwrot linii pola magnetycznego.


Zwojnica- powstaje po nawinięciu przewodnika na rdzeń (np. stalowy). Jest stosowana w różnych układach elektrycznych gdzie wytwarza pole magnetyczne. Jeżeli w zwojnicy z metalowym rdzeniem puścimy prąd, to utworzymy silny elektromagnes, który znajduje zastosowanie w urządzeniach elektrycznych (np. dzwonek w szkole, głośnik, słuchawka telefonu).


Również dla zwojnicy można zastosować regułę prawej dłoni:
Jeżeli prawą dłonią obejmiemy zwojnicę tak, aby cztery palce skierowane były zgodnie z płynącym w zwojnicy prądem, to odchylony kciuk wskaże zwrot linii pola magnetycznego w zwojnicy (czyli koniec zwojnicy, przy którym położony jest biegun północny powstałego magnesu).

Doświadczenie Faradaya- włączając i wyłączając obwód pierwotny prąd płynie raz w jedną, raz w drugą stronę. Powoduje to powstanie zmiennego pola magnetycznego na uzwojeniu pierwotnym. Pole to powoduje powstanie zmiennego pola magnetycznego na uzwojeniu wtórnym, co sprawia, że na tym uzwojeniu też zaczyna płynąć prąd raz w jedną, raz w drugą stronę. Zjawisko to nazywa się indukcją elektromagnetyczną, a prąd płynący w obwodzie wtórnym to prąd indukcyjny. Zjawisko indukcji elektromagnetycznej stosowane jest w prądnicach, alternatorach, transformatorach i innych urządzeniach elektrycznych.


Reguła Lenza- stosowana do wyznaczania kierunku prądu indukcyjnego. Mówi, że kierunek prądu indukcyjnego powstałego w zwojnicy na skutek zmiany pola magnetycznego w jej wnętrzu jest zawsze taki, że pole magnetyczne wytworzone przez ten prąd przeciwdziała przyczynie, która go wywołała.

Transformator- to urządzenie prądu zmiennego które obniża lub podwyższa napięcie. Transformator wykorzystuje zjawisko indukcji elektromagnetycznej.


Siła elektrodynamiczna- to siła, jaką pole magnetyczne działa na umieszczony w nim przewodnik z prądem. Zjawisko oddziaływania pola magnetycznego magnesu na przewodnik znalazło zastosowanie w silnikach elektrycznych i miernikach. Kierunek siły elektrodynamicznej można wyznaczyć za pomocą reguły lewej dłoni.


Reguła lewej dłoni- jeśli lewą dłoń ułożymy w polu magnetycznym tak, aby linie pola zwrócone były prostopadle ku wewnętrznej powierzchni dłoni, a cztery palce wskazywały kierunek płynącego prądu, to odchylony o 90° kciuk wskaże kierunek i zwrot siły działającej na przewodnik.


Fale elektromagnetyczne- to zaburzenia pola elektromagnetycznego rozchodzące się w przestrzeni ze skończoną prędkością. Prędkość fal elektromagnetycznych w próżni w przybliżeniu wynosi 300000 km/s. Wielkość ta umownie nazywa się prędkością światła.

Rodzaje fal elektromagnetycznych:
a) fale radiowe
Powstają poprzez działanie prądów elektrycznych o dużej częstotliwości w momencie ich przepływu przez antenę radiowej stacji nadawczej. Istnieją dwa podziały tych fal: w zależności od propagacji oraz długości fali. Ten pierwszy wyróżnia fale przyziemne, troposferyczne, jonosferyczne oraz fale w przestrzeni kosmicznej. Drugi zaś wyróżnia fale ultrakrótkie, krótkie, średnie i długie. Od długości fali zależy, jakim zjawiskom będzie ona poddana (np. dyfrakcji, interferencji czy odbiciu od jonosfery).

b) fale radiowe ultrakrótkie
Znajdują zastosowanie w telefonii komórkowej do przesyłania obrazu, w radiofonii oraz podczas emitowania programów w telewizji.

c) mikrofale
Wykorzystywane w radarach (np. policyjnym) i w kuchenkach mikrofalowych.

d) promieniowanie podczerwone
Jest emitowane przez ciała rozgrzane (np. ludzkie ciało). Znajduje zastosowanie głównie w chemii, medycynie, astrofizyce,biologii oraz w budowie systemów alarmowych i noktowizora.

e) światło widzialne
Światło widzialne to część promieniowania elektromagnetycznego odbierana przez siatkówkę oka.

f) promieniowanie ultrafioletowe
Jest emitowane przez Słońce, a także przez specjalne lampy używane w solarium. Stosowany w medycynie ze względu na właściwości bakteriobójcze. Nadmiar tych fal sprzyja powstawaniu nowotworu skóry.

g) promieniowanie rentgenowskie
Stosowane w medycynie przy diagnostyce złamań kości, szkodliwe w większych dawkach.

h) promieniowanie Gamma
Jest emitowanie przez pierwiastki promieniotwórcze. Z łatwością przenika nawet przez betonowe ściany. Stosowane jest przy wywoływaniu filmu do aparatu, także w walce z nowotworami.